استعدادیابی ورزشی را می توان به عنوان مجموعه ای از تلاش ها و فرایندها برای شناسایی پتانسیل های بالقوه افراد تعریف کرد. البته این پتانسیل های بالقوه ممکن است تحت تاثیر عوامل پایدار یا ثابت مختلفی همچون ژنتیک، آنتروپومتری، بیومکانیک، روانی، فیزیولوژیکی و آسیب شناسی تغییر کنند. در حقیقت تاثیر این عوامل پایدار و ثابت در کشف و هدایت بازیکنان فوتبال به سطوح قهرمانی بسیار پررنگ است.
عوامل پایدار یا ثابت در استعدادیابی ورزشی کدامند؟
فرایند کشف بازیکنان با استعداد و شرکت دادن آن ها در برنامه های تمرینی سازمان یافته و تخصصی و در نهایت هدایت آن ها به سوی تیم های ملی و حرفه ای، به عنوان تعریف استعداديابي ورزشي در نظر گرفته می شود. به فردی که در زمینه فوتبال دارای سطوح معینی از ويژگي های پيکری، فيزيولوژيکي، حرکتی-ادراکی و روان شناختي است، به عنوان فرد بااستعداد در ورزش خواهند نگریست. این ویژگی ها باعث خواهند شد که فرد به سطح معینی از موفقیت برسد.
شناسایی افراد بااستعداد در زمینه فوتبال و انتخاب آن ها برای تیم های مختلف از مهم ترین کارهایی شمرده می شود که متخصصان، مربیان و مشاوران ورزشی باید آن را انجام دهند. اگرچه استعدادیابی در ورزش از طریق بررسی ویژگی هایی صورت می گیرد که تا حدودی ژنتیکی هستند، اما این ویژگی ها تحت تاثیر شرایط محیطی متعددی قرار گرفته اند و به همین دلیل به راحتی قابل تشخیص نخواهند بود. از طرفی ادعا می شود که تفاوت بین بازیکنان فوتبال در درجه اول بر اثر وراثت و ژنتیک و در درجه دوم بر اثر محیط و آموزش است.
به طور کلی ويژگي های پيکری، فيزيولوژيکي، حرکتی-ادراکی و روان شناختي که از طریق وراثت به هر فرد انتقال می یابد در شمار عوامل پایدار یا ثابت در استعداديابي ورزشي به حساب می آیند. البته این ویژگی ها دائما طی تعامل و ارتباط با محیط در حال تغییر هستند.
عوامل روانی در استعدادیابی ورزشی
در دنیای امروزی، تفاوت بین بازیکنان خوب و حرفه ای را توانایی های روان شناختی آن ها مشخص می کند. ازجمله توانایی های روان شناختی اثرگذار بر استعدادیابی ورزشی و عملکرد فوق العاده در بازی فوتبال می توان به اعتماد به نفس، اضطراب و سطح انگیزه اشاره کرد. این عوامل بر حالات درونی و بر رفتار حرکتی بازیکن تاثیر به سزایی دارند. به طور کلی هر بازیکن حرفه ای و توانمند را باید ترکیبی از استعداد، توانایی انجام کار سخت و سلامت روانی دانست.
معمولا اعتماد بازیکنان مبتدی و تازه کار در اثر موفقیت های پیاپی در رقابت ها افزایش پیدا می کند. همچنین مربی با افزایش اعتماد بازیکن به خود و توانایی های جسمانی خود و هم تیمی های آن ها، انتظار بیشتری دارد که بازیکن در مسابقات موفق شود. مقابله موفقیت آمیز با اضطراب لازمه موفقیت هر بازیکن است. زیرا اضطراب بسیار بالا در بازیکن در هنگام بازی فوتبال، مانع از عملکرد درست و به موقع او خواهد شد.
برای استعدادیابی ورزشی در زمینه فوتبال، افراد به انگیزه نیاز دارند که این انگیزه درونی یا بیرونی خواهد بود. نیروی محرک درونی فرد برای شکستن رکورد مدرسه، بردن یک مسابقه یا شکست دادن یک حریف خاص به عنوان انگیزش درونی در نظر گرفته می شود. منابع بیرونی مانند والدین، مربیان یا هم تیمی ها، انگیزه بیرونی را برای فرد ایجاد می کنند.
عوامل پیکرسنجی و آناتومی در استعدادیابی ورزشی
در بررسی عوامل پیکرسنجی، مواردی همچون ابعاد، شکل، ترکیب، تاثیرات بلوغ بر عملکرد بدن افراد مورد مطالعه قرار می گیرد. برای انجام پیکرسنجی لازم است مربیان قد، طول دست ها، عرض لگن، طول پاها، نسبت تنه به پاها، نسبت تنه به قد، درصد چربی بدن، شاخص توده و توده بدون چربی بدن را اندازه گیری کنند.
متخصصان ورزشی و پزشکان از فنون مختلف پیکرسنجی در امور مختلفی همچون استعدادیابی ورزشی، سنجش ترکیب بدن، سنجش نتیجه تمرینات و قابلیت های جسمانی کمک می گیرند. یکی از مهم ترین کاربردهای پیکرسنجی، تعیین سوماتوتایپ یا نوع بدن و انتخاب افراد مناسب برای تیم فوتبال است. شرط اولیه انجام پیکرسنجی برای شناسایی افراد با استعداد در زمینه فوتبال این خواهد بود که سن آن ها حتما بالای 8 سال باشد.
عوامل فیزیولوژیک در استعدادیابی ورزشی
عوامل فیزیولوژی به ظرفیت هوازی، ظرفیت غیرهوازی، تشخیص و نوع تارهای عضلانی (به روش تیوپسی)، قدرت، توان، مقاومت در برابر خستگی، سرعت، انعطاف پذیری و چابکی بازیکنان اشاره دارد. عوامل فیزیولوژیک سهم زیادی در انتخاب بازیکنان توانمند در تیم های فوتبال به خود اختصاص می دهد. در استعدادیابی ورزشی اندازه گیری عوامل فیزیولوژیکی نسبت به اندازه گیری عوامل روانی آسان تر صورت می گیرد.
عوامل توانایی حرکتی و ادراکی در استعدادیابی ورزشی
در هنگام بررسی عوامل توانایی حرکتی و ادراکی بازیکنان، فیزیک بدنی و ویژگی های خاص حسی، ادراکی و شخصیتی آن ها، عملکرد حرکتی و میزان توانایی یادگیری مهارت های ورزشی ایشان به صورت مرحله ای بررسی خواهد شد.
استعدادیابی حرکتی برای ورود کودکان و نوجوانان به دنیای ورزش ضروری است و باید توسط کارشناسان مورد بررسی قرار گیرد. در صورتی که بررسی توانایی های حرکتی و ادراکی در استعدادیابی ورزشی به درستی انجام شود، افراد را به سمت رشته های مناسب ورزشی هدایت می کند. همچنین بررسی صحیح توانایی های حرکتی و ادراکی در استعدادیابی باعث خواهد شد کودکان و نوجوانان کشور به اشخاصی سالم تر و پویاتر تغییر پیدا کنند.
اولین مرحله بررسی توانایی های حرکتی و ادراکی به انجام تست ورزش اختصاص می یابد که این تست در دو مرحله برای انجام تست های اصلاحی و تست پیکرسنجی اعمال خواهد شد. شرط اولیه انجام این تست ورزشی این است که فرد بیماری های خاصی نداشته باشد.
در فرایند استعدادیابی ورزشی پس از تست های اصلاحی و تست پیکر سنجی، نوبت به تست های مربوط به آمادگی جسمانی و تست های مربوط به روان شناسی خواهد رسید. در آخرین مرحله تست های ادراکی و سرعتی را از داوطلبان گرفته خواهند گرفت.
جمع بندی
عوامل پایدار و ثابت در استعدادیابی ورزشی شامل عوامل پیکرسنجی، عوامل فیزیولوژیکی، توانایی های حرکتی و ادراکی و عوامل روان شناختی می شود. این ویژگی ها از طریق وراثت به افراد مختلف انتقال می یابد و به همین دلیل افراد از نظر جسمانی، فیزیولوژیکی، حرکتی و روان شناسی با هم متفاوت هستند. البته این عوامل تحت تاثیر محیط تغییر می کنند به همین دلیل شناسایی آن ها کمی دشوار است.
سوالات متداول
استعدادیابی ورزشی چیست؟
استعدادیابی ورزشی را می توان به عنوان مجموعه ای از تلاش ها و فرایندها برای شناسایی پتانسیل های بالقوه افراد تعریف کرد.
عوامل پایدار یا ثابت در استعدادیابی ورزشی کدامند؟
به فردی که در زمینه فوتبال دارای سطوح معینی از ويژگي های پيکری، فيزيولوژيکي، حرکتی-ادراکی و روان شناختي است، به عنوان فرد بااستعداد در ورزش خواهند نگریست.
